Categories
Balın Yapısı ve Özellikleri

Balları, pazarlama tiplerine, üretimine, kaynağına, rengine, nem oranına ve şekline göre sınıflandırabiliriz.

1) KAYNAĞINA GÖRE

a) Çiçek Balı(Nektar Balı)
Balın kaynağını oluşturan bitkilerin hammaddesinde oluşan şeker bakımından zengin tatlı sıvıya nektar denir. Nektar, arılar tarafından ziyaret edildikçe bal için gerekli olan kaynak salgısı artar. Balarıları bu bal özlerini vücutlarındaki özel bezlerle salgıladıkları bileşenlerle değişikliğe uğratıp ortaya çıkan maddeyi zenginleştirir ve peteklerinde olgunlaştırıp depolar. Bu şekilde doğal çiçek-nektar balı oluşur. Balın aromasını oluşturan, bala tadını veren çiçeklerin cinsleri ballara isimlerini verirler; örneğin ıhlamur çiçeği, portakal, yonca balı gibi.

b) Salgı Balı(Çam Balı)

Çam balı, ülkemizin Ege ve Akdeniz kıyılarındaki orman ağaçlarında (çam, ladin, kayın, meşe vb.) yaşayan “basra” (Marchalina hellenica Genn.) adlı böceğin tatlı sıvı salgısının arılar tarafından toplanmasıyla elde edilir. Kaynağına göre yaprak ve çam balı olarak adlandırılan salgı ballarından en değerlisi çam balıdır. Ülkemizde özellikle Muğla’daki kızılçamlardan elde edilen bu bal, pamukçukta yaşayan, ağaç kabukları arasından ağaçlardan beslenmek için hortumlarını kullanan Basra böceği sayesinde elde edilir. Bitki özsularında bulunmayan, bu böcek tarafından üretilen nektarın kaynağı %80 şeker ve biraz da proteindir. Proteinden yararlanmak isteyen böcek buradaki özsuyu kullanır ve fazla karbonhidratı da salgılar. Salgılanan ve bal çiği adı verilen hoş kokulu, koyu, gül kırmızısı rengindeki bu madde arılar tarafından kovanlara götürülerek çam balı elde edilir. İhracatımıza büyük katkı sağlayan bu canlı sadece ülkemizde ve Yunanistan’da bulunmaktadır. Çam balının %92’si Türkiye’de, %8’i Yunanistan’da üretilmektedir.

c) Zehirli Bal (Deli Bal)

Halk arasında dağ gülü, orman gülü, komar, datura olarak bilinen bitkiden arılar tarafından toplanan bala deli bal veya zehirli bal denmektedir. Eski zamanlarda şifa kaynağı olarak kullanılan bu bal, hassas kişilerde merkezi sinir sistemini etkileyerek kalp ve bilinç kayıpları başta olmak üzere çeşitli sorunlara sebep olmaktadır. Son zamanlarda “doğal ürün tüketme” adına ilerleyen tüketimlerde zehirliyi ve doğalı birbirinden ayırmak yan etkilerden korunmak adına bilinçli tüketime yönelmek gerekmektedir.

d) Yapay Bal

Doğal bal, arıların çiçeklerin nektarlarından topladığı şekerlerle oluşan ballardır. Yapay ballar ise sakkarozun ters çevrimi işlemi ile aroma ve boyalara şeker-nişasta şurupları, yapay koku ve boya katılarak üretilen doğallıktan uzak ürünlerdir. Bu ürünler doğadan elde edilen sağlıklı ürünler değildir. Dış görünüşü ve kokusuyla fark edilemeyecek bu balların, yapay olup olmadığının anlaşılması için mutlaka laboratuarlarda test edilerek gerekli onayları alması gerekmektedir.

e) Besleme Bal

Bazı arıcılar, mevsim şartlarından dolayı veya çiçeklerin az bulunduğu bölgelerde yiyecek sıkıntısı çeken arıları beslemek için, kovanların yakınlarına koydukları şekerli-tatlı şerbetimsi çözeltilerle arılarını beslerler. Elde edilen bal; doğal bal özelliklerinden uzak, kaynağını doğadan ve bitkilerden almamış besleme baldır. Bu balın lezzetsiz bir tadı ve açık bir rengi vardır. Barındırdığı sakkaroz da %10’dan fazladır. Eğer bu işlem uygulanmak zorunda kalınırsa uzman kişiler tarafından kurallarına uygun bir biçimde yapılmalıdır.

f) Expres Bal

Bazı ekonomik gerekçelerle tıbbi değeri arttırılmaya çalışılan balın, arıların arıcılar tarafından beslenmesiyle oluşturulan bir çeşidi de ekspres baldır. Hastalıkların iyileştirilmesi amacıyla satılıp kullanılmaktadır.

2) TÜKETİM ŞEKLİNE GÖRE

a) Petek Balı

Arılar tarafından üretilmiş peteklere doldurulanlar doğal petek balıdır, doğal balmumundan oluşturulup çerçevenin ortasına yerleştirilmiş bir plakadan oluşan petekler de doğaldır. Sonuçta petek plakasının işlenmesi tamamen arılar tarafından yapılmıştır ve peteğin sağlam olmasını sağlamak için kullanılan bir arı ürünüdür. Katkı maddesi içermeyen düzgün gümeçlerde, ağızları sırlı son derece sağlıklı bir ürün olarak sunulmaktadır. Sağlık kuralları ve etik ilkelerden dolayı bal ürünlerine katkı maddesi asla karıştırılamaz, balın doğal özelliği bozulamaz. Bazı üreticilerin maddi kaygılar sebebiyle bala zirai işlemler uygulayarak petek balının yapısını bozdukları, dolayısıyla insan sağlığıyla oynadıkları bir gerçektir. Petek balı hile yapmaya uygun bir bal türü olduğu için nereden alındığına ve belgelerinin geçerliliğine dikkat etmek gerekir.

b) Süzme Bal

Balın peteğinin üzerindeki sır tabakasının kaldırıldıktan sonra santrifüj işlemiyle dinlendirilip süzülmesiyle üretilen bala süzme bal denir. Homojen bir karışımdır ve analizleri bu sebeple daha kolay yapılarak gerçek bal olup olmadığı anlaşılabilir. Şekerlenmiş yani kristalize olmuş bal tamamen katılaşmış bal demektir ama doğal kaynağından alınıp hiçbir kimyasal etkiye maruz kalmadan süzdürülen bu bal, tümüyle sıvı haldedir ve kristaller barındırmaz. Süzme ballar, toplandıkları bitkilerin ve bölgenin kaynaklarına göre renk ve tat çeşitliliği gösterirler. Hazmı ve tüketimi rahat , son derece lezzetli bir bal çeşididir.

c) Pres Balı

Petekli balların normal oda sıcaklığı ile maksimum 45 °C arasında olacak şekilde enzimlerinin özelliklerini kaybettirmeden, ısıtma yöntemiyle, basınçla sızdırılmasıyla oluşturulan düşük kaliteli baldır.

3) BALIN RENGİNE GÖRE

Tüketicilerin balda en dikkat ettikleri özelliklerden biri de kuşkusuz rengidir. Balın toplandığı bitkilere ve çiçeklere göre değişim gösteren renklerinin en açığı şeffafa yakın su beyazı, en koyusu siyah amber rengidir. Balın rengi, tüketilirkenki zevkiyle elbette doğru orantılıdır. Kimyasal işleme girmemiş, doğal rengini koruyan balları tüketmede dikkatli davranmak gerekmektedir. Kimi bal severler koyu renklileri kimileriyse açık renklileri tercih etmektedirler. Balın renginin kaynağı tamamen arının ziyaret ettiği nektarın özüne dayanmaktadır. Bileşimindeki maddelerin çeşitliliğine göre ballar kehribar, koyu sarı, amber, kahve ,altın renklerinden koyu kırmızıya kadar sınıflandırılmaktadır. Dünya üzerinde çeşitli renkte ballar bulunmaktadır; Amerika`nın Kuzey Karolina eyaletinde mavi renkte bala rastlanmaktadır.[/vc_column_text][vc_text_separator title=”4) BALIN NEMİNE GÖRE”][vc_column_text]Bal, nem oranına göre üç türe ayrılır. Birinci sınıf ballar nem oranı en düşük olan ballardır ve bunlar en kaliteli olanlardır. Diğerleri ikinci ve üçüncü sınıf ballar olarak değerlendirilmektedir. Balın kalitesi bu şekilde nemine göre farklılık göstermektedir. Kalitesi nem oranına göre değerlendirilen ballardaki su ölçütü; 1.kalite ballarda % 17,8, 2.kalite ballarda % 18.6, 3.kalite ürünlerde ise % 20 olarak belirlenmiştir.

Bileşimi Oluşturan Maddeler

  • Oranlar yüzde (% ) olarak belirtilmiştir
  • Su 17.20
  • Şekerler 79.59
  • Fruktoz 38.19
  • Glikoz 31.28
  • Sakkaroz 1.31
  • Maltoz ve indirgenmiş şekerler 7.31
  • Yüksek şekerler 1.50
  • Asitler 0.57
  • Ham protein 0.26
  • Kül 0.17
  • İz elementler 2.21

ABD` de, 490 bal örneği ile yapılan analizler sonucu elde edilen ortalamalara göre, balın bileşimini göstermektedir.